Khi kẻ lập luật phá luật
Và thế giới buộc phải chơi ván cờ mới
WTO từng là biểu tượng cho một thế giới hậu chiến: nơi các quốc gia lớn nhỏ cùng cam kết luật chơi công bằng – không rào cản, không phân biệt đối xử, không đơn phương đánh thuế tùy tiện. Và người dựng nên luật đó, truyền cảm hứng cho cả hệ thống, chính là nước Mỹ. Nhưng năm 2025, cũng chính Mỹ – dưới tay Tổng thống Trump – đã quyết định phớt lờ nó.
Khi Trump áp thuế 10% lên mọi hàng hóa nhập khẩu, cộng thêm thuế phạt lên 60 quốc gia – từ Trung Quốc, EU đến Việt Nam – ông không đi qua WTO, không cần sự đồng thuận, cũng không viện dẫn lý do hợp pháp như an ninh quốc gia. Ông chỉ tuyên bố: “Không công bằng thì phải đánh.” Một cú tát vào mặt hệ thống mà Mỹ từng đỡ đầu.
WTO lập tức rơi vào thế khó. Kiện Mỹ? Đã từng – nhưng Trump từng chặn luôn cả việc bổ nhiệm thẩm phán, khiến hệ thống phân xử của WTO tê liệt từ 2019. Thuyết phục Mỹ quay lại bàn đàm phán? Không hiệu quả, vì Trump không tin vào chủ nghĩa đa phương – ông tin vào sức mạnh nước lớn và đàm phán song phương theo kiểu “ai yếu thì nhường”.
Thế giới bắt đầu phân hóa. Một nhóm các nước chọn đứng ngoài, đàm phán với nhau để bảo vệ trật tự cũ – CPTPP, EU–ASEAN, RCEP. Nhóm khác – đặc biệt là các nền kinh tế đang phát triển – bắt đầu nghi ngờ: nếu Mỹ không tôn trọng luật chơi, tại sao họ phải làm thế? Luật pháp quốc tế trở thành lời cam kết lỏng lẻo, bị chính người bảo trợ phá vỡ, và lòng tin vào thương mại toàn cầu rạn nứt từng mảnh.
Trump không phá WTO vì hiểu lầm – ông làm điều đó có chủ đích. Đó là cách ông nói với thế giới rằng: luật chơi phải thay đổi khi người chơi lớn không còn được lợi. Và từ đó, thương mại toàn cầu bước vào một kỷ nguyên mới – không còn là trận đấu giữa các nước, mà là cuộc chiến giữa quyền lực và nguyên tắc, giữa thực dụng và niềm tin.
Subscribe Blog và Join Group bên dưới để hiểu rõ bản chất nhiều câu chuyện tài chính hơn